Foça’ya ’’Tarihi’’ Dokunuş

Unesco Tarafından “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”ne Alınan Foça, 5 Bin Yıllık Tarihiyle Yeniden Buluşuyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’Nin Ana Sponsorluğundaki Restorasyon Çalışmaları Sonucunda Bizans, Ceneviz Ve Osmanlı İzlerini Taşıyan Kent Duvarlarının 1. Etap Restorasyonu Tamamlandı.

UNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”ne alınan Foça, 5 bin yıllık tarihiyle yeniden buluşuyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ana sponsorluğundaki restorasyon çalışmaları sonucunda Bizans, Ceneviz ve Osmanlı izlerini taşıyan kent duvarlarının 1. Etap Restorasyonu tamamlandı. Çalışmaların ardından Foça Kalesi ihtişamlı görüntüsüne yeniden kavuştu. Başkan Aziz Kocaoğlu, ilçedeki tarihi ayağa kaldıracak çalışmalara devam ederek, Unesco’nun kalıcı miras listesine Efes ile birlikte Foça’yı da sokmak istediklerini vurguladı.

İzmir’in turizm cenneti Foça’da Büyükşehir Belediyesi’nin destekleriyle sürdürülen kazı ve restorasyon çalışmalarında önemli mesafe alındı. İlçenin 5 bin yıllık tarihiyle yeniden kucaklaşmasını sağlayacak, Kent Duvarları Restorasyonu I. Etabı tamamlandı. Restorasyon çalışmalarıyla Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerinin izlerini taşıyan Phokaia Antik Kenti’nin surları ayağa kaldırıldı.

Foça’nın turizm potansiyeli açısından büyük önem taşıyan çalışmanın tamamlanması nedeniyle, kazı alanında bir tören düzenlendi. Foçalıların büyük ilgi gösterdiği törende konuşan İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, “Var demeden, yok demeden, gerekçe sunmadan; Foça’nın, İzmir’in ve Ege’nin değerlerinin ortaya çıkması için elimizden gelen maddi, manevi desteği veriyoruz ve vereceğiz. Bunları yaparsak yerelde kalkınma hedefimize ulaşabileceğimizi biliyoruz” dedi.

Foça kent duvarları restorasyonunun ardından sıranın Kordon yolu ve Athena tapınağına geleceğini kaydeden Başkan Kocaoğlu, “Yeldeğirmenlerinin altında bir tiyatro var. İlk kazısı yapıldı. Onun da gün ışığına çıkarılmasını istiyoruz. Bunları yaparak hep birlikte Unesco’nun kalıcı miras listesine Bergama’dan sonra Efes ve Foça’yı da sokmak istiyoruz” şeklinde konuştu.

Büyükşehir Belediyesi’nin desteğiyle kent merkezinde, Kadifekale’de restorasyon çalışmalarının devam ettiğini hatırlatan Başkan Aziz Kocaoğlu sözlerini şöyle sürdürdü:

“16 bin kişilik olduğu varsayılan Roma Antik Tiyatrosu’nun kamulaştırması bitti, kazılar başlıyor. Agora restorasyonu 10 yıldır devam ediyor. Rahmetli Başkanımız Ahmet Piriştina ilk düğmeye basmıştı kamulaştırma için. Kadifekale’nin arkasında kent dönüşümü yaptık, tarih gün ışığına çıksın diye. Agora’nın, tiyatronun ve şimdi belirlediğimiz alanların sadece ve sadece kamulaştırma masrafı 350 milyon TL. Bunu görmeyen görsün, anlatmayan anlatsın, duymayan duysun. Her türlü kazıyı karınca kararınca gücümüz yettiğince desteklemeye çalışıyoruz ve destekleyeceğiz. Ve kentin öncelikleri sırasına koyduğumuzda, bizim anlayışımızda tarih bilinci öne çıkıyor. Bu paraları bunun için harcıyoruz. İzmirlilerden aldığımız destek ve enerji ile bu paraları harcıyoruz. Asli görevimiz olmayan ama kent için, insanlık için, bu kentin dünyaya açılması için ekmek su kadar gerekli olan bu harcamaları yapmaya çalışıyoruz ve yapmaya devam edeceğiz."

Foça Belediye Başkanı Gökhan Demirağ, ilçenin tarihsel zenginliğine vurgu yaptığı konuşmasında, Başkan Aziz Kocaoğlu’nun çizdiği yerelde kalkınma modelinin bir boyutunun da turizm ve tarihte kalkınma olduğunu ifade etti. Demirağ, bu çalışmalarda ciddi yol aldıklarını söyledi.
Phokaia Kazı Başkanı Prof. Dr. Ömer Özyiğit, Foça kent duvarlarının 1. etap restorasyonlarının tamamlandığını belirterek, "Şimdi kale daha çok ilgi görmeye başladı. İzmir Büyükşehir Belediyesi çalışmalarımızda ana sponsor oldu ve bize çok büyük destek verdi. Özellikle İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’na çok teşekkür ediyoruz" dedi.

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Zülküf Yılmaz, yapılacak olan daha büyük restorasyonlarla Foça’nın şehircilik açısından UNESCO dünya mirası listesine hazır bir duruma geleceğini belirterek, "Foça Türkiye’nin dünya mirası listesinde hak ettiği yeri alacaktır" şeklinde konuştu.
Foça Kaymakamı Niyazi Ulugölge ise Foça’nın ülke turizminde göz bebeği olacak bir konuma geleceğine inandığını belirterek yapılan çalışmaların önemine dikkat çekti ve destek olan kuruluşlara teşekkür etti.

İlçede Ege Üniversitesi tarafından yürütülen kazı çalışmaları İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin maddi desteğiyle devam ederken, Phokaia Kazı Ekibi 2009-2010 yıllarında kent duvarlarındaki kazılara başladı. Yine kazı ekibi ve kazının mimarları tarafından ortaya çıkarılan surların rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri yapıldı. Projeler 2011 yılının Haziran ayında Koruma Kurulu tarafından onaylandı. 2012 yılı Nisan ayının ortasında ise restorasyon çalışmalarına start verildi. Duvarların restorasyonu, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ana sponsorluğunda ve Ege Üniversitesi bilimsel kazı heyetinin kontrolünde gerçekleştirildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İş-Kur’un maddi destekleri de çalışmalara katkı sağladı. Foça Belediyesi ise lojistik destek verdi. Yarımadayı çevreleyen ancak yüzlerce yıldır harap bir halde duran Foça kent duvarlarının yeniden ayağa kaldırılmasıyla ilçedeki turizm potansiyeline büyük katkı sunuldu. Foça Kalesi’nin Kent Duvarları Restorasyonu, Foça Kordon Yolu Projesi’nin uygulanmasıyla tamamlanacak. Bu projede, 16 köprüyle deniz eski zamanlarda olduğu gibi surlara kadar gelecek.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, Foça Kazı Başkanlığı ile imzalanan protokol doğrultusunda; Antik Phokaia kenti kazılarına verdikleri destekle ilçeyi dünyadaki önemli ören yerlerinden birisi haline getirmeyi hedefliyor. Büyükşehir Belediyesi tarafından kazılara 2012 ve 2013 yıllarında aylık 75 bin TL olarak iletilen destek, 2014 yılından itibaren aylık 85 bin TL’ye çıkarıldı. Kazı ve restorasyon çalışmalarını ise Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Özyiğit başkanlığındaki ekip yürütüyor.

KENT DUVARLARI’NIN TARİHÇESİ
Kentin en eski yerleşimcilerinden Phokaia’lılar Athena Tapınağı’nın da bulunduğu yarımadayı yaklaşık 8 km. uzunluğunda surlarla çevirdiler. Kent duvarlarında yapılan dönem analizi çalışmaları sonunda Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait unsurlar da ortaya çıktı. Az korunan Bizans dönemi surlarının 12. ve 14. yüzyıla ait olduğu anlaşıldı. Foça, 1275 yılında Cenevizli Zaccaria ailesinin yönetimine girdi. Ceneviz idaresi, Foça’yı Türklerin 1455 yılında alışına kadar sürdü. Yapılan restorasyonlarda günümüze gelen tüm duvar yüzeyleri korundu ve onarılarak tamamlandı. Derzler arası derin bırakılarak ışık-gölge oyunları yaratıldı. Böylelikle duvar yüzeyindeki taşların kabartma biçimde görünmeleri sağlandı. Kazılardan çıkan eski taşlar bu restorasyonda kullanıldı. Onarımı yapılan bütün kent duvarlarının yüzeylerinde eskitme yapıldı. Kent duvarlarında görülen bütün dönemlere ilişkin özgün harçlar, analiz edildi ve restorasyonlarda özgün harca yakın, fakat daha güçlü harçlar kullanıldı. Bizans dönemi duvarları için toprak harç, Ceneviz dönemi için horasan harç kullanıldı. Osmanlı dönemi kent duvarları restorasyonunda ise dönemine göre toprak ve kireç harçtan yararlanıldı. Özgün yükseklikleri bilinmediği için duvarların ve kulelerin üst bölümleri, bitirilmemiş biçimde bırakıldı. Duvarların bir bütün olarak görünmesi için yapılan tamamlanmalarda stil birliğine gidildi. Yeni yapılan bölümler, özgün bölümlerden kırmızı çizgiyle ayrıldı. Bunun için araya 6 cm. kalınlığında kırmızı andezit taşları yerleştirildi. Dönemler ise siyah çizgilerle birbirinden ayrıldı. Bunun için yine 6 cm. kalınlığındaki bazalt taşlardan yararlanıldı.